2015 yılının son yazısında, dil bilen insanlar için kullanılan bazı ifadelerden bahsetmek istedim. Aktif dil öğrenme tecrübesi olanlar Latince kökenli olan bu ifadelere aşinadırlar belki de. Şimdi bir bakalım, kim kimdir?

• Monolingual: Sadece bir dil bilen kişidir  (Dünya nüfusunun %40’ı). İstatistiki olarak genellikle ABD, Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi İngilizce konuşulan ülkelerde yaygın gözlenen bir durumdur. Dünyanın çoğunluğu ilk ya da ikinci dil olarak İngilizce’yi kullandığı için, bu tür ülkelerde ikinci bir dili öğrenmenin gereksiz olduğu algısından kaynaklanmaktadır.

Aşağıda bahsedeceğim diğer kategoriler ise ana dil denilen dilin dışında başka dil veya diller öğrenmiş/edinmiş kişileri tanımlamakta kullanılır. Dikkat ederseniz,  'öğrenmiş' veya 'edinmiş' diyorum. Arada fark var. Öğrenmek formal eğitimle olur. Edinim kendi kendine işleyen bir süreçtir genellikle yani çocuğun kendi kendine yürümeye başlaması gibi.

• Bilingual: İki dili eşit etkinlikte(akıcı olarak) kullanan ya da kullanabilen kişidir (Dünya nüfusunun %43’ü). Kişi iki dili eş zamanlı olarak öğrenmiş ya da ikinci dili ileriki yaşantısında öğrenmiş olabilir. Eş zamanlı edinmiş olsa bile bir dil diğerine göre dil bilgisel olarak daha baskın durumdadır. Özellikle Amerika’daki Hispanik topluluklarda (İngilizce + İspanyolca), Afrika’daki Fransızca konuşulan ülkelerde (Fransızca + yerel dil) ve kendi ülkelerinden başka bir dil konuşulan ülkeye göç eden kişilerde yaygın bir durumdur. Associated Press'in (ABD haber ajansı) belirttiğine göre dünyadaki çocukların 2/3’ü bilingual olarak yetiştiriliyor. Bilingual birey bir dili kullandığı esnada diğer dil aktif durumda kalıyor. Kişi bir kelimeyi bir anda tamamıyla duymuyor: ses sekanslara bölünerek kulağa ulaşıyor. Kelime tamamen söylenmeden beynin dil sistemi, beyinde kayıtlı kelimeler arasından duyduğu sesle eşleşenleri taramaya başlayarak kelimenin ne olduğunu tahmin etmeye çalışıyor. Bilingual insanlarda bu aktifleşme tek bir dille sınırlanmıyor; duyu yoluyla algılanan bilgi -hangi dile ait olursa olsun- benzer kelimeleri taramaya başlıyor (cam – cambaz gibi). Çok yakın bir gelecekte de tek dil bilenlerden ziyade iki dil bilenler normal grupta algılanacaklar gibi görünüyor J
• Trilingual: Üç dili akıcı olarak konuşabilen kişi (Dünya nüfusunun %13’ü). Hong Kong’da (Mandarin + Kanton Lehçesi + İngilizce); Norveç (Norveççe +İsveççe + İngilizce) ; Filipinler (Tagalog + İspanyolca + İngilizce) ve birden fazla yabancı etkisi altında kalmış birçok ülkede yüksek oranda trilingual kişilerle karşılaşabilirsiniz.
• Multilingual: Genellikle iki dilden fazla dili konuşabilen kişiler multilingual (çok dilli) olarak adlandırılırlar ancak bu durum artık 4 dil ve üzeri  (Dünya nüfusunun %3’ü ) olarak kabul ediliyor.
• Polyglot: En az 5 dilde ileri düzeyde yeterliliği olan (Dünya nüfusunun %1’inden daha azı) kişileri tanımlamaktadır.

Çok sayıda Multilingual ya da Polyglot sahibi olarak bilinen ülkeler arasında İsviçre (Almanca + Italyanca + Fransızca + Romence + İngilizce), Fas (Arapça + Fransızca + İspanyolca + Fasça + İngilizce) yer almaktadır. Yabancı etkisi, ana dildeki kelime çeşitliliği gibi faktörler bu kategoride çok etkilidir. Örneğin, Fas lehçesi yabancı kelimeler bakımından çok zengindir; Arapça, Fransızca ve İspanyolca karışımı kelimeler içerir.

Birden fazla dil konuşulmasının nedenleri neler olabilir?

• Ana diliniz yabancı kelimelerle dolu ise,

·         Evinizdeki dilin dışında, arkadaş, iş ya da okul ortamında başka bir dil konuşuluyorsa,

• Başka kültürlerden ciddi anlamda etkilenmiş ve doğal olarak diğer dillerden etkilenmiş bir ülkede yaşıyor iseniz,
• Farklı diller konuşan diğer uluslara açık sınırları olan bir ülkede yaşıyor iseniz,
• Anne ya da babanız farklı uyruklara tabi ise,
• Eğer dilleri seviyorsanız ve öğrenmek için zamanınızı ve kendinizi adamaya gönüllü iseniz,
• Öğrenme ve iyi sayıda yeni kelimeyi hafızanızda tutabilme yeteneğiniz var ise,
• Dilbilgisine ilginiz, detaylara da dikkatiniz var ise, vs.

Tek dil konuşuyor olsanız bile yukarıdaki kategorilerden birine girmemek için hiçbir sebep yok. Multilingual ya da polyglot olabilirsiniz. Ancak bu sıra dışı sayılan kategorilerde olmak sizi çok küçük bir yüzdenin ayrıcalıklı kişisi konumuna sokarken, sizden de sıradan bir ilgiden çok daha fazlasını bekliyor… Ne dersiniz, yeni yılda yeni hedefler mi koysak?

YENİ YIL demişken, ülkemize ve tüm dünyaya barış getirecek dilleri konuşabilmemizi diliyor ve herkes için kocaman mutluluklar ümit ediyorum…