Akdeniz ve Ege'de büyük tehlike!

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda Akdeniz Koruma Derneği, Güneybatı Kıyıları Denizel Ekosistem Restorasyonu isimli projede, tekne çapası zararının deniz çayırı üzerindeki tehdit boyutunun yanı sıra, küresel iklim değişimine karşı dayanıklılığının belirlenmesi için izleme çalışması yürütüyor.

6 istasyonda çalışmalar sürüyor

Gökova Körfezi'nde uluslararası protokollere uygun olarak kurulan izleme istasyonları, deniz çayırlarının son sınırlarına yerleştirilen işaretlerle belirlendi. Altı istasyonda uzman dalgıçlarca yılda bir kez çayırlar ile ilgili bilgiler toplanırken, çalışmalar fotoğraflar ile belgelenmeye başlandı. Elde edilen verilerde deniz çayırlarının yoğunluğu, gelişimi ve sağlık durumlarının inceleniyor. 2023 yılında tamamlanacak çalışmaların ardından hazırlanacak rapor, ulusal ve uluslararası makalelerde yayımlanacak.

Muğla kıyı şeridinde 8 bin hektar alanda yayılım gösteriyor

Hayalet ağ, katı atıklar, insan kaynaklı tahribat, denizlere teknelerden atılan çapaların sürüklemesi ve istilacı yosunlar tarafından her geçen yıl azalan deniz çayırları özellikle Ege ve Akdeniz bölgesinde yayılım gösteriyor. Türkiye'de yayılım alanı olarak 8 bin hektar alan ile Muğla kıyıları olurken, Muğla bölgesinde Bodrum, Datça, Gökova Körfezi, Marmaris ve Fethiye körfezinde 35-40 metre derinliğe kadar deniz çayırı yayılımı mevcut.

Yapay olarak deniz çayırı ekimi mümkün değil

Ege ve Akdeniz Havzası'nda deniz çayırı türünden yoğun olarak Posidonia Oceanica olarak adlandırılan türün yayılım gösterdiği açıklanırken, deniz diplerinde kök, gövde ve yaprak biçiminde şekillenmiş ve kökleriyle deniz dibine tutunarak yaşayan ve güneş ışınları yardımıyla kendi besinini fotosentez yaparak üretebilen çiçekli bitkiler olduğu belirtildi. Fotosentez sonucu denizlerde oksijen ve besin kaynağı olmasının yanı sıra yumurtasını bu bitkilere bırakan birçok balık türü için önemli yumurtlama alanlarının başında deniz çayırlarının geldiği, deniz çayırlarının oluşması ve gelişmesi çok uzun yıllar ihtiyaç duyulduğu, bilimsel çalışmalarla, yapay olarak deniz çayırlarını ekimle çoğaltmanın mümkün olmadığı açıklandı.

Deniz çayırlarının önemi

Dünyadaki bütün bitki habitatları içerisinde en fazla karbon depolama özelliği, hektar başına 2 bin ton ile deniz çayırlarına ait. Posidonia Oceanica birincil üretim açısından en önemli deniz çayırı türü ve Akdeniz'e özgü endemik bir tür olarak yalnızca Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunuyor. Bu tür, Akdeniz kıyılarında 45 metre derinliğe kadar yayılım gösteren ve 30 yıl kadar yaşayabilen çok yıllık bir bitki. Varlıkları temiz denizlerin göstergesi niteliği taşıyor.

“Karbonu köklerinde tutuyor”

Akdeniz Koruma Derneği sözcüsü Çağdaş Yaşar, “Akdeniz havzasında deniz çayırları yoğun olarak üç tür ile temsil ediliyor. Fakat en önemlisi Posidonia Oceanica ülkemizde Ege ve Akdeniz kıyılarında oldukça geniş yayılımı olan bir tür. Bu tür deniz dibinde kök, gövde ve yaprak şeklinde bunuluyor. Deniz dibine de kökleri bağlı olarak yaşıyor. Türün en önemli özelliği karbonu köklerinde tutması, yani dışarıya vermemesi, bu sayede de iklim değişikliğinin hızını yavaşlatıyor. Deniz çayırlarının önemi, hem uzun sürelerde kendine gelmesi, toparlaması. Bir deniz çayırı 30 yıl yaşıyor. Bilimsel çalışmalar da kanıtlandı ki, aslında sıfırdan bir deniz çayırı üretmek mümkün olmadığı gözüküyor. Bu tür Akdeniz kıyılarında 45 metreye kadar yayılım gösterir ve 30 yıl kadar yaşayabilen çok yıllık bir bitki” dedi.

"Popülasyonun tahribat oranı yüzde 90"

Deniz çayırlarının tahribat oranının yüzde 90'lara çıktığını belirten Yaşar, “Dünya Doğayı Koruma Birliği tarafından nesli düşük riskli olarak gösterilse de aslında popülasyonda büyük tahribatlar var. Popülasyon tahrip oranı da yüzde 90 oranında. Bu büyük bir oran ve denizlerimiz için çok büyük bir veri. Su altı yaşamı için bu denli büyük bir öneme sahip olan deniz çayırları teknelerin çapa atması öncelikli olarak deniz dibini taraması nedeniyle yok oluyor. Deniz suyunun istilacı yosun türleri tarafından, balık çiftliklerindeki aşırı yemleme, kıyıların bozulması ve yazlık konut ve sitelerdeki vatandaşların yüzerken rahatsız oldukları gerekçesi ile bunları temizletmeleri türün yok olmasındaki başlıca sebepler. Aslında deniz çayırları bizi rahatsız etmiyor, aksine karadaki ormanlardan çok çok daha fazla ihtilacımız olan bir tür. Akdeniz Koruma Derneği olarak zarar gören deniz çayırları habitatlarının restorasyonu için türlerin başka bir ortamdan alınıp ekimlerini gerçekleştirerek kafes deneyimleri yapıyoruz. Posidonia Oceanica türünün dağılım ve gelişimini izliyoruz. Yüzde 90 tahribata neden olanlara hayalet ağlar ve katı atıkları da ekleyebiliriz” diye konuştu.