Enflasyon neden yükseliyor? Merkez'den açıklama...

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Ekim ayı fiyat gelişmeleri raporunu açıkladı. Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 2,08 oranında arttığını ve yıllık enflasyon 0,70 puan yükselerek yüzde 11,90 olduğunu belirten Merkez, bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,90 ve 0,84 puan artarak yüzde 11,79 ve 11,82 olarak gerçekleştiğini kaydetti. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal ve enerji gruplarının katkısının sırasıyla 0,52 ve 0,12 puan arttığı, diğer alt grupların katkılarında ise belirgin bir değişim olmadığı görüldüğü bildirildi.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamaları incelendiğinde, enflasyonun ana eğilimindeki yükselişin Ekim ayında da sürdüğü gözlenirken, bu dönemde ana eğilim hizmet grubunda bir miktar iyileşirken, temel mal grubunda hızlı bir yükseliş kaydedildi. Bu yükselişte beyaz eşya ile mobilya sektöründeki geçici vergi indirimlerinin geri alınması ve giyim grubundaki ağırlık yöntemi değişikliği etkili olurken, bu etkiler arındırıldığında daha sınırlı da olsa yükselişin sürdüğü görüldü.

YILLIK ENFLASYON TÜM ALT GRUPLARDA YÜKSELDİ

Ekim ayında hizmet grubu fiyatları yüzde 0,42 oranında arttığı, grup yıllık enflasyonu sınırlı bir artışla yüzde 9,63 oldu. Bu dönemde, yıllık enflasyon ulaştırma grubunda artarken diğer alt gruplarda yatay seyretti. Ulaştırma hizmetleri fiyatları akaryakıt fiyatlarındaki artışlara paralel olarak aylık bazda yüzde 1,07 oranında yükseldi. Bu gelişmede, taksi (yüzde 8,05) ve dolmuş (yüzde 2,89) ücretlerindeki artışlar öne çıktı. Bu dönemde, kira yıllık enflasyonu yüksek seviyesini korudu. Lokanta-otel grubu yıllık enflasyonu yatay seyrederken, alt gruplarından yemek hizmetlerinde enflasyon yükseldi, konaklama hizmetlerinde ise geriledi.

Temel mal grubu yıllık enflasyonu Ekim ayında 1,61 puan artarak yüzde 14,31’e ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükseldi, giyim grubundaki yükselişte ağırlık yapısındaki değişimin etkisi belirleyici oldu. Dayanıklı mal enflasyonu, döviz kuru gelişmeleri kaynaklı olarak otomobil grubunda gözlenen yüksek fiyat artışı ile beyaz eşya ve mobilyaya yönelik vergi indirimlerinin geri alınmasına bağlı olarak önemli bir oranda yükseldi. Bu dönemde, temel mal enflasyonunun yukarı yönlü seyrinde, döviz kuru gelişmeleri, geçici vergi indirimlerinin geri alınması, iktisadi faaliyetteki güçlü seyir ve giyim kaynaklı yöntemsel etkiler öne çıktı.

Son iki ayda güçlü artışlar kaydeden enerji fiyatları, Ekim ayında da yüzde 1,78 ile belirgin bir oranda yükseldi. Döviz kuru ile petrol ve diğer girdi fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak sırasıyla yüzde 3,15 ve 4,20 oranında artan akaryakıt ve tüpgaz fiyatları, bu dönemde de enerji enflasyonundaki yükselişin ana sürükleyicileri oldu. Bu doğrultuda, enerji grubu yıllık enflasyonu 0,93 puan yükselerek yüzde 10,61’e ulaştı. Yakın dönemdeki kur ve petrol fiyatı gelişmeleri çerçevesinde, enerji fiyatlarındaki yukarı yönlü seyrin Kasım ayında da sürmesi beklendi.

Ekim ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubunda fiyatlar yüzde 1,97 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 0,24 puan yükselerek yüzde 12,74 oldu. Bu gelişmede, yıllık enflasyonu yüzde 11,68’e ulaşan işlenmiş gıda etkili olurken, bu grupta özellikle tereyağı (yüzde 8,22), peynir ve diğer süt ürünleri (yüzde 5,04) ile çay (yüzde 3,07) fiyatlarındaki aylık artışlar dikkat çekti. Diğer taraftan, mevsimsellikten arındırılmış işlenmemiş gıda fiyatları kırmızı et öncülüğünde gerilemeye devam etti. Taze meyve ve süt fiyatlarında ise belirgin artışlar gözlendi. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı gıda grubu yıllık enflasyonu yüzde 13,00’e yükseldi.

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Ekim ayında yüzde 1,71 oranında arttı, yıllık enflasyon 1,00 puan artışla yüzde 17,28 oldu. Bu gelişmede döviz kuru ve başta petrol olmak üzere emtia fiyatlarındaki artışlar belirleyici oldu. Yıllık enflasyon imalat sanayiinde yüzde 18,86’ya yükseldi, petrol ve ana metal hariç imalat sanayiinde alt gruplar geneline yayılan fiyat artışlarına bağlı olarak yüzde 14,66 oldu. Bu dönemde, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi arttı.

Ana sanayi gruplarına göre Ekim ayında fiyatlar ara malı ve sermaye mallarında güçlü bir oranda artarken, dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında görece ılımlı artışlar kaydetti. Ara malı fiyatlarındaki belirgin artışta ana metal, kimyasal, plastik ve kağıt ürünleri; sermaye malı fiyatlarında ise motorlu kara taşıtları, metal yapı ürünleri ve makine imalatı öne çıktı. Bu dönemde, dayanıklı tüketim malları fiyatları mobilya kaynaklı artış kaydetmiş, dayanıksız tüketim malı fiyatları ise giyim, ayakkabı, tekstil ve süt ürünlerine bağlı olarak yükseldi. Sonuç olarak, Türk lirasındaki değer kaybı ve emtia fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları güçlü seyrini korudu.