İngiltere ve Morityus arasında 55 yıllık ada krizi

Morityus'un (Mauritius), yaklaşık yarım asır önce İngiltere tarafından el konulan Chagos Adaları’na bayrak dikmesi ve ada üzerindeki hak iddiası iki ülke arasındaki ada krizini yeniden gündeme getirdi.

Resiflerde ölçüm yapmak üzere Ada'ya gelen 2 bilimsel araştırma gemisi ve beraberindeki mürettebat, Chagos Adaları’na 14 Şubat'ta çıkarak düzenlenen bir törenle Morityus bayrağı dikti.

Morityus Birleşmiş Milletler (BM) Büyükelçisi Jagdish Koonjul ve adalardan yıllar önce sürgün edilen yerlilerin de katıldığı bayrak dikme töreni, Morityus ile İngiltere arasındaki ada krizinin yeniden alevlenmesine neden oldu.

Morityuslu yetkililer, İngiltere’nin, adaların kontrolünü kendilerine bırakmaları gerektiğinin altını çizerken, İngiltere, çekileceği sözüne rağmen bölgedeki kontrolüne devam ediyor.

Chagos yerlileri 1967’de adalardan zorla çıkartıldı

Tanzanya ile Endonezya arasında, Maldivler’in yaklaşık 500 kilometre güneyinde, Hint Okyanusu’ndaki 60’tan fazla adadan ve 7 mercan atolünden oluşan Chagos Takımadaları’na 18'inci yüzyılın sonlarında Fransızlar gelerek Hindistan cevizi tarlaları kurdu.

Fransızlar önce Senegal’den daha sonra Madagaskar, Mozambik ve Hindistan’dan getirdikleri köleleri bu tarlalarda çalıştırdı.

Adalar 1814’te İngiliz egemenliğine girerken Soğuk Savaş yıllarına kadar büyük ölçüde ihmal edildi.

İngiltere, 1965'te Chagos Adalarını Morityus ve Seyşeller’den ayırdı.

1967 ve 1973 yıllarında 1500 kişilik yerli nüfus Ada'dan zorla çıkartıldı. Bazıları Morityus’a, bazıları Seyşellere ve bazıları da İngiltere’ye yerleştirildi.

Daha sonra Birleşik Krallık hükümeti, insanların adalara yeniden yerleşmesini önlemek için yasa çıkarttı.

İngiltere ve ABD, 1966’da Diego Garcia’da ortak bir askeri tesis kurma anlaşması imzaladı. Aynı yıl üs açıldı ancak 2016’da anlaşmanın 2036'ya kadar uzatılması kararı alındı.

Morityus, İngiltere’nin adalardan çekilmesini istiyor

Bağımsızlığını 1968'de ilan eden Morityus, Chagos Adaları’nı toprakları olarak kabul ediyor.

Uluslararası Adalet Divanı da 2019'da Morityus'un dekolonizasyonun yasal olarak gerçekleştirilmediğini belirten bir talebini olumlu karşılayarak Chagos Takımadaları’nı Morityus’tan ayırmanın halkın özgür ve gerçek iradesine dayanmadığını açıkladı.

BM, İngiltere’nin altı aylık bir süre içinde takımadalardan çekilmesini emreden bir kararı İngiltere, ABD, Avusturalya, İsrail, Maldivler ve Macaristan ve İngiltere'nin karşı oyuna rağmen 110 oyla kabul etti.

İngiltere ise BM’nin kararına uymadı.

CIA'nın işkence üssü olarak kullanılıyor iddiası

İngiltere’nin BM Büyükelçisi Karen Pierce, Diego Garcia’daki askeri üssün, Morityus dahil müttefikleri ve dostları bölgede güvenli ve emniyetli tutmada hayati bir rol oynadığını savundu.

Bazı raporlara göre ise üssün CIA tarafından 11 Eylül saldırılarının ardından şüphelilere işkence yapmak için kullanıldığı öne sürüldü.

İngiltere, 2020'de artık savunma amaçları için gerekli olmadığında, bölgenin egemenliğini Morityus’a bırakacağını söyledi. Birleşik Krallık şu an Morityus, Seyşeller ve İngiltere’de yaşayan Chagoslulara geçim kaynaklarını iyileştirmek için yaklaşık 40 milyon sterlinlik destek sağlıyor.